bài soạn văn bản văn học ược biên soạn với mục đích nhằm giúp các em học sinh nắm ược cac tiêu chí chủ yếu trúc của văn bản văn học với các tầng: ngôn từ, hình tượng hàm nghĩa. từ đó biết vận dụng những hiểu biết nói trên để tìm hiểu các tác phẩm văn học.
a-kiến thức cơ bản cần nắm vững
văn bản là một sản phẩm giao tiếp bằng ngôn ngữ ược ghi chép lại gồm nhiều câu, trong đó nó chứa ựng yếu tức hìn ni dung vố thà. văn bản không chỉ là một tác phẩm dài mà chỉ cần nó chứa mục đích và ý nghĩa trong đó.
Đang xem: Văn bản văn học là gì
i. tiêu chí chủ yếu của văn bản văn học
bạn đang xem: văn bản văn học
tiêu chí phân ịnh văn bản văn học là một vấn ề phức tạp, tuỳ thuộc vào quan niệm của mỗi quốc gia trong từng thời kì lị჻ sửh .
.
– văn bản văn học là những văn bản đi sâu phản ánh hiện thực khách quan và khám phá thế giới tình cảm, tưng, thoẝmỰ mṰ mãn n. p>
– văn bản văn học được xây dựng bằng ngôn từ nghệ thuật, có tính hình tượng, tính thẩm mỹ cao và có nội dung nhấnh đ>
– Văn bản văn học ược xây dựng theo một phương thức riêng, nghĩa là mỗi tac pHẩm ều pHải thuộc vềc một thể loại nhất ịnh và chi chi chi pHi phủi củi củi củi
=>
ii. cấu trúc của văn bản văn học
1. tầng ngôn từ (từ ngữ âm đến ngữ nghĩa)
– tầng ngôn từ là bước thứ nhất cần phải vượt qua để đi vào chiều sâu của văn bản.
+ ngữ âm: nhịp điệu, âm thanh được gợi bởi ngôn từ nghệ thuật.
+ ngữ nghĩa: từ nghĩa tường minh đến nghĩa hàm ẩn, nghĩa đen đến nghĩa bóng.
2. tầng hình tượng
– Hình tượng ược Sáng tạo Trong văn bản nhờng chi tiết, cốt Truyện, nhân vật, hoàn cảnh, tâm trạng (Tuỳ mô văn bản: tự sự, trữ tình, kịch,…)
– hình tượng văn học là mọi hình ảnh đời sống được nhà văn đưa vào tác phẩm bằng ngôn từ nghệ thuật – đi thôg
– Hình tượng văc do tc tac giả sáng tạo ra, không honn toàn giống như sự thật của cup cộc ời, nhằm gửi gắm ý tình sâu kín của mình với ười ộc.
– từ tầng hình tượng có thể suy ra tầng hàm nghĩa.
3. tầng hàm nghĩa
– tầng hàm nghĩa là phần nghĩa bên trong, ẩn kínn trong văn bản mà người ta phải ọc kỹ, phải suy nghĩ mới hiểu ược điềđu nhà v.
– Có tìm ra hàm nghĩa ta mới hiểu ược những điều nhà văn muốn tâm sự, những thể nghiệm cuộc sống, quan niệm ạo ức xã hội, những ước mơ hoài bine bine bine
– Để đi sâu vào hàm nghĩa của văn bản văn học, ta cần đi qua các lớp: đề tài, chủ đề, tư tưởng, cảm hỡng,…đp>
iii. từ văn bản đến tác phẩm văn học
– nhà văn sáng tác ra tác phẩm văn học, nếu chưa được độc giả tìm hiểu thì chưa thể có tác động đến xã hội. phải thông qua việc ọc tác phẩm thì những sự việc, những hình ảnh, chi tiết, tư tưởng, khát vọng, … mới tác ộng ến ộc ến h,.
– người ọc càng trải nghiệm sâu sắc cuộc sống càng hiểu thấu đao quy luật nghệ thuật, nội dung tac pHẩm càng hiện lên ầy ủ ủ ủ ủ ủ ủ ủ ủ đời.
b- gợi ý trả lời câu hỏi bài tập soạn bài văn bản văn học
câu 1: hãy nêu những tiêu chí chủ yếu của văn bản văn học.
trả lời:
tiêu chí 1: văn bản văn học còn gọi là văn bản nghệ thuật, văn bản văn chương. VĂn bản văn học đi sâu vào pHản ang hiện thực khách quan, khá pHá thế giới tình cảm, tư tưởng, tho mén nhu cầu hướng thiện và thẩm mĩ của with người.
ví dụ: Đọc bài thơ sóng của xuân quỳnh chúng ta phải suy nghĩ để tìm kiếm lời giải đáp cho các câu hỏi: tình yêu là gì? hạnh phúc là gì? làm thế nào để giữ niềm tin?
tiêu chí 2. ngôn từ của văn bản văn học là ngôn từ nghệ thuật có hình tượng mang tính thẩm mĩ cao, trau chuốt biểu cảm, gợi cợm, hàc. /p>
tiêu chí 3: khổ thơ…).
câu 2: vì sao nói: hiểu tầng ngôn từ mới là bước thứ nhất cần thiết để đi vào chiều sâu của văn bản văn h?
ọc
trả lời:
Xem thêm: Sinh năm 1986 mệnh gì? Hợp tuổi nào? Hợp màu gì?
– văn học là nghệ thuật ngôn từ. Ọc văn bản văn học, ta hiểu rõ ngữ nGhĩa của từ, từ nghĩa tường minh ến hàm nghĩa, từ nghĩa đen ến gghĩa bón cùng với ngữ nghĩa, phải chú ý tới ng âm. tuy nhiên, tầng ngôn từ mới là bước thứ nhất cần phải vượt qua để đi vào chiều sâu của văn bản.
– vượt qua tầng ngôn từ, chúng ta cần đi sâu vào tầng hình tượng và tầng hàm nghĩa thì mới có thể hiểu được văn bản văn. trên thực tế, ba tầng của văn bản văn học không tách rời mà liên hệ mật thiết với nhau. không hiểu tầng ngôn từ sẽ không hiểu tầng hình tượng và vì vậy cũng sẽ không hiểu tầng hàm nghĩa của văn bản.
– trong một văn bản văn học, tầng ngôn từ hình tượng hiện lên tương đối rõ, tầng hàm nghĩa khó nắm bắt hơn. tầng hàm nghĩa chỉ có thể hiểu được khi người đọc biết suy luận, phân tích, khái quát.
ọc văn bản văn học phải hiểu ược tầng hàm nGhĩa nhưng hiểu ược tầng ngôn từ là bước thứ nhất cần thiết ể đi vào chiều sâu
câu 3: phân tích ý nghĩa một hình tượng mà anh (chị) yêu thích trong một bài thơ hoặc đoạn thơ ngắn.
trả lời:
– ể ể pHân tích, học sinh cần nắm ược ặc trưng của hình tượng trong thơ, hiểu ược lớp ngôn từ ể ể phân tích ặc điểm của hình tượng, từ đ đ đ đ đ đ đ đ đ đ
– nên chọn hình tượng trong một bài thơ, hoặc đoạn thơ đã học trong chương trình ể thấy việc tiếp cận hình tượng theo hướng tìm hiểu các tầng của v ì bững.
có thể tham khảo ví dụ sau:
“bóng buồm đã khuất bầu không
trông theo chỉ thấy dòng song bên trời”
(lý bạch – tại lầu hoàng hạc tiễn mạnh hạo nhiên đi quảng lăng)
– học sinh đối chiếu với bản phiên âm và dịch nghĩa để hiểu lớp ngôn từ. chú ý các từ “cỡ phàm” (cánh buồm lẻ loi, cô độc); “bích không tận” (bầu trời xanh đến vô cùng); “duy kiến” (chỉ nhìn thấy duy nhất); “thiên tế lưu” (dòng song bay lên ngang trời).
– hình tượng nhân vật trữ tình ược khắc hoạ qua hai hình ảnh: cánh buồm khuất bầu không (cô phàm viễn ảnh bích không tận) và dòng sông chảng ảnh bích không tận) và dòng sông chảng ườnh bích không tận) và dòng sông chảng ườnh bích không tận) và dòng sông chảng ườnh bích không tận) và dòng sông chảng ườnh bích không tận) và dòng sông chảng ườnh bích không tận tận
– ngôn từ và hình ảnh thơ tạo nên rất nhiều đối lập: cảnh và người; kẻ đi và người ở; bé nhỏ và rộng lớn; đơn chiếc và vô tận; hữu hạn và vô hạn; trời và nước…
– hình tượng thơ vừa gửi gắm niềm thương nhớ vừa khắc hoạ tâm trạng nôn nao khó tả của lý bạch trong thời khắc tiễn bạn hohn vạn.
câu 4: hàm nghĩa của văn bản văn học là gì? cho ví dụ cụ thể.
trả lời:
– Hàm nGhĩa của văn bản văc học là khả nĂng gợi ra nhiều lớp ý nghĩa tiềm tàng, ẩn kín của vĂn bản học mà qua trì trì trì trì trì trì trì trì tiếp cận, người ần dần dần dần dần dần dần
– muốn nhận ra hàm nghĩa của văn bản văn học, người đọc cần đi qua các lớp: đề tài, chủ đề, cảm hứng chỡo… đp><
– hàm nghĩa của văn bản văn học không phải lúc nào cũng dễ hiểu và không phải lúc nào cũng có thể hiểu đúng và hiểu đủ.
ví dụ:
– bài thơ bánh trôi nước của hồ xuân hương mới đọc qua tưởng chỉ là chuyện chiếc bánh trôi, từ đặc điểm đến cál đến. nhưng hàm chứa trong đề tài bánh trôi là cảm hứng về cuộc đời và thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ. người phụ nữ que thân trách phận nhưng không dừng lại ở đó, còn khẳng ịnh vẻ ẹp của mình và lên tiếng phê phán xã hội bấôt vàhn,.
– truyện ngắn bến quê của nguyễn minh châu bao hàm nhiều ý nghĩa triết lí về con người và cuộc đời thông qua rất nhiều nghịng lí:
+ trong ời mỗi with người, có nhiều chuyện mà không lường trước ược, không tính hết ược bởi có những vi xảy ài ý ý mu ứđn.
+ đôi khi, người ta cứ mải mê đi tìm những giá trị ảo tưởng trong khi Co những giá trị quen thuộc, gần gũi mà bền vững thì lại bỏ qua ể khi nhận rath của “bến quê”, vẻ đẹp của người vợ tảo tần sống gần trọn đời với mình).
+ hãy biết trân trọng cuộc sống, trọng những gì thhuộc về “bến quê”, đó là bức thông điệp mà nguyễn minh châu mutu ến mọi người thôngy qua nhữ m muốn gửi ến mọi người thôngy qua nhữ m muốn gửi ến mọi người thôngy qua nhữ m muốn gửi ến mọi người thôngy qua nhữ m m.
luyện tập
Đọc các văn bản (sgk trang 121, 122) và thực hiện các yêu cầu nêu bên dưới.
câu 1: văn bản “nơi dựa”
a) văn bản là một bài thơ văn xuôi của nguyễn Đình thi. bố cục của văn bản chia làm hai đoạn có cấu trúc câu, hình tượng như nhau:
– câu mở đầu và câu kết của mỗi đoạn có cấu trúc giống nhau.
– mỗi đoạn đều có hai nhân vật có đặc điểm giống nhau. Đoạn một là một người đàn bà và một đứa nhỏ, đoạn hai là một người chiến sĩ và một bà cụ.
Tham khảo thêm: Tủ hòa đồng bộ
tác giả tạo nên cấu trúc đối xứng cốt làm nổi bật tính tương phản, từ đó làm nổi bật ý nghĩa của hình tư>
b) những hình tượng trong hai đoạn của bài thơ gợi lên nhiều suy nghĩ về nơi dựa trong cuộc sống. người đàn bà dắt đứa nhỏ nhưng chính đứa nhỏ lại là “nơi dựa” cho người đàn bà; bà cụ già bước không còn vững lại chính là nơi dựa cho người chiến sĩ.
câu 2. văn bản “thời gian”
a) văn bản là một bài thơ của nam cao. bài thơ có câu từ độc đáo và cách ngắt nhịp linh hoạt, cách vắt dòng có chủ định. văn bản có thể chia làm hai đoạn:
Đoạn một: từ đầu đến “…trong lòng giếng cạn”
Đoạn hai: tiếp theo đến hết.
Đoạn một nói lên sức mạnh tàn phá của thời gian. Đoạn hai nói về những giá trị bền vững tồn tại mãi với thời gian.
– thời gian cứ từ từ trôi “qua kẽ tay” và âm thầm “làm khô những chiếc lá”. “chiếc lá” vừa có nghĩa thực, cụ thể vừa có nghĩa bong, ẩn dụ. nó vừa là chiếc lá trên cây, mới hôm này còn xanh tươi sự sống thế mà chỉ một thời gian lọt “qua kẽ tay”, là đã lá chết. nó vừa là những chiếc lá cuộc đời trên cái cây cuộc sống mà khi thời gian trôi đi, sự sống cứ rụng dần như những chiếc lá. những kỉ niệm trong đời thì “rơi / như tiếng sỏi / trong lòng giếng cạn”. that nghiệt ngã. Đó là quy luật băng hoại của thời gian.
– vấn đề ở đây là ai cũng nhận ra quy luật ấy nhưng không phải ai cũng có thể làm cho mình bất tử cùng thời gian. vậy mà cũng có những giá trị mang sức sống mãnh liệt chọi lại với thời gian, bất tử cùng thời gian. Đó là sức mạnh vượt thời gian của thi ca và âm nhạc (hiểu rộng ra là nghệ thuật). dĩ nhiên là “những câu thơ những bài hát”, những tác phẩm nghệ thuật đích thực. hai chữ “xanh” được láy lại như “chọi” lại với chữ “khô” trong câu thứ nhất.
– câu kết thật bất ngờ: “và đôi mắt em/ như hai giếng nước”. dĩ nhiên đy là “hai giếng nước” chứa ầy những kỉ niệm tình yêu, những kỉ niệm tình yêu sống mãi, ối lập với nhỡngững kỉ l”m ni.
b) qua bài thơ “thời gian”, văn cao muốn nói rằng: thời gian có thể xoá nhòa tất cả, chỉ có văn học nghệ thuật và tình yêu ền là có.
câu 3. văn bản “mình và ta”
văn bản là một bài tứ tuyệt đặc sắc của nhà thơ chế lan viên rút trong tập ta gửi cho mình. bài thơ đề cập đến những vấn đề lí luận của thi ca, của văn học nghệ thuật.
a) hai câu đầu:
mình là ta đấy thôi, ta vẫn gửi cho mình
sâu thẳm mình ư? lại là ta đấy!
hai câu thơ thể hiện quan niệm sâu sắc của chế lan viên về mối quan hệ giữa người đọc (mình) và nhà văn (ta). trong qua trình sáng tạo, nhà văn luôn có sự ồng cảm với bạn ọc cũng như trong qua trình tiếp nhận tonc phẩm, bạn ọc luôn có sựợih àn v. sự ồng cảm phải có ược nơi tận c cùng “sâu thẳm” thì tác phẩm mới thực sự là tiếng nói chung, là nơi gặp gỡ của tìnhồn with.
b) hai câu sau là quan niệm của chế lan viên về văn bản văn học và tác phẩm văn học trong tâm trí của người đọc:
ta gửi tro, mình nhen thành lửa cháy
gửi viên đá with, mình dựng lại nên thành.
nhà văn viết tác phẩm văn học là sáng tạo nghệ thuật theo những đặc trưng riêng. NHữNG điều nhà văn muốn nói ều đã ược gửi gắm vào hình tượng nghệ thuật và nghệ thuật chỉ có giá trị gợi mở chứ không bao giờ nói hết, nói rõ. người ọC phải tái tạo lại, tưởng tượng thêm, suy ngẫm, pHân tích ể sao cho từ bếp “tro” tưởng như tàn lại cócc luỹ.
quan niệm trên của chế lan viên đã được nhà thơ phát biểu theo cách của thơ và đó cũng là một minh chứng cho quan niệm của chính nhà thơ.
—tỔng kẾt—
ngày nay một văn bản được coi là văn bản văn học khi:
– phản ảnh và khám phá cuộc sống bồi dưỡng tư tưởng và tâm hồn, thoả mãn nhu cầu thẩm mĩ của with người.
– ngôn từ có nhiều tìm tòi sáng tạo, có tính hình tượng, có hàm nghĩa sâu sắc, phong phú.
– Được viết theo một thể loại nhất định với những quy ước thẩm mĩ riêng: truyện, thơ, kịch.
văn bản văn học mang nhiều tầng lớp: ngôn từ, hình tượng, hàm nghĩa. Đi sâu vào các tầng lớp đó ta mới hiểu được văn bản văn học.
Đăng bởi: thpt sóc trăng
chuyên mục: giáo dục
Xem thêm: Trách nhiệm khi chấm dứt hợp đồng thuê nhà trước thời hạn